tirsdag 30. oktober 2012

Færøysk kultforfattar byr på hovudbry

Av oversetter Lars Moa
Om det nitide arbeidet med omsettinga av Carl Jóhan Jensens U-. Historier om djevelskap, 909 sider, Det Norske Samlaget, 2010.

Det tok meg eitt år nesten utan fritid å omsette denne boka, ei bok som Søren Vinterberg i den danske avisa Politiken kalla ”En prismelysekrone af en kriminalroman” i samband med at ho var nominert til Nordisk Råds litteraturpris i 2007. Tidlegare hadde eg prøvd å gjendikte noe av lyrikken til CJJ, men det var så vanskeleg at eg måtte gi opp.

Carl Jóhan Jensen er ei løve i den færøyske offentlegheita. Han er kompromisslaus i forhold til litterær kvalitet, sjølvbevisst, fritalande og omsynslaus som forfattar, bokmeldar og skribent. Men i det private rommet opplever eg han meir som eit lam; ein mann som det går an å sitte saman med i timevis i roleg samtale om tema som han som løve har vori så bastant om i det offentlege rommet.

Om denne boka sa han offentleg da ho kom ut i 2005 at ho var den viktigaste boka som noen gong har kommi ut på færøysk. Da hadde han brukt åtte år på å skrive henne. Boka er selt i godt og vel 1000 eksemplarr. Færøyane har eit folketal på 48 000. Så viss vi samanliknar med Noreg, vil det seie det same som eit sal på 100 000. Eg har gjort det til vane når eg snakkar med folk i Færøyane å spørje dei om dei har lesi Ó-. Søgur um djevulskap, og ut ifrå svara må eg nok seie at mange av dei 1000 bøkene ligg i bokhyllene ulesne etter at folk har slutta å lese etter mellom 50 og 100 sider.

Dette veit CJJ, og eg trur det er sårt for han å vite det. Grunnen til at folk legg bort boka, er at språket er så ”vanskeleg”. Eg vart nysgjerrig på dette, og bad CJJ skrive ned noe om språksynet sitt for om muleg å finne ei forklaring der. Det første eg fekk var ei lang utgreiing om mangelen på ein skriftleg litterær tradisjon i Færøyane, og om striden mellom forskjellige liner i spørsmålet om korleis eit litterært færøysk språk skulle vere. Ein færøysk forfattar er i ein situasjon der han skaper litterær tradisjon med kvar ei setning han festar på papiret. CJJ bestemte seg tidleg for å skape seg ein språkstil på færøysk folkemåls grunn minst muleg open for påverknad utanfrå, særleg frå dansk.

Men dette var ikkje konkret nok for meg, så eg bad han om noe spesielt om språket i Ó-. Søgur um djevulskap. Da fekk eg dette brevet med overskrifta ”Om U-språk og anna uspråk”: ”Korleis er boka tenkt språkleg? For ein stor del med grunnlag i dei synspunkt eg prøvde å legge fram i det førre brevet. Mi språklege stemnelei er å skape meg eit litteraturspråk på færøysk grunn som kan bere eit diktverk med alle sine mange lag av mangetydig meining. Eg vil med ein gong halde fram at språkrøkt i seg sjølv er ikkje det eg har som siktemål. Det er ikkje nødvendig å fortelje deg som har omsett boka, at ho skiftar mellom ulike stilartar og ulike forteljeteknikkar ut igjennom, og det er ikkje for mye sagt at nesten alle litterære straumdrag eller litterære retningar som har vori til sidan oldemora til Joyce fekk si første eggløysing, er representerte mellom permane – minimalismen unntatt. Dette sett sjølvsagt sitt preg på teksten og språkuttrykket i han. Det mest samansette (eller innfløkte) språket er utan tvil i dei første delane eller dei første hundre sidene. Det kjem først og fremst av det at i desse delane er emne og tenking frå filosofi og psykologi tatt opp, som lite har vori behandla i færøysk skriving før, t.d. refleksjonar om tida osv. Dette kravde sjølvsagt eit språk som tøyer språktoleransen og den allmenne språkforståinga til lesaren av litteraturspråket, ja, rett og slett sett til side kravet om at litteraturspråk først og fremst skal vere lett tilgjengeleg og ei enkel gjenspegling av enkel tenking om ei enkel verkelegheit. Etter mitt skjønn er verkelegheita langt ifrå enkel, og enda mindre er tenkinga om henne enkel og lett tilgjengeleg, og er ho det, er ho falskt narrespel. No seier eg ikkje at innfløkt verkelegheit slett ikkje kan beskrivas i eit kortfatta eller minimalistisk språk, men eg har aldri vori noen minimalist som såleis, tvert imot har eg alltid halla meir imot ein barokkstil som flommar over av bilde og språklydar, og liker best tekst der språket reiser seg som eit kvitveltande bølgjebrott mot lesaren. Denne haldninga vises sjølvsagt også igjen i korleis boka som heilskap er bygd opp, ikkje etter vanlege reglar om einskap og samanheng i forteljinga, men meir liksom bitar i eit puslespel, som menneskeauget ikkje greier å sjå i sin heilskap. Som nemnt er mange litterære straumdrag representerte i boka, og teksten er skriven opp imot ymse tekstslag, t.d. nittenhundretals romantradisjon (m.a. Adalbertus von Chamisso, Charles Dickens, Thackeray og fleire), og det har sjølvsagt også påverknad på språket og ordtilfanget.”

Ja vel, ja. Kanskje er det ikkje berre språket, men også det nokså lærde innhaldet som gjer at såpass mange ikkje orkar å lese lenger enn 60 sider? Professor Malan Marnersdottir ved Universitet i Tórshavn skriv i ein e-post til meg: ”U-. Historier om djevelskap er språkleg spesiell, sjølv om boka ikkje er så uforståeleg som Carl Jóhan Jensen har ord på seg for å vere. Karakteristisk er at ordlegginga svært ofte er kjenneteikna av at dei vanlegaste munnhella og orda er utelatne. I staden er naboordet eller nabomunnhellet valt. Det gjer ikkje at teksten er uforståeleg, men annleis. Det kan ikkje komme overraskande på noen, for CJJ har slått fast at han vil dikte seg unna det språkleg sjølvsagte, legge til og utvide livsbevisstheita til seg og dei lesarane ’som har mot til å gi seg i kast med han’.”

Carl Jóhan Jensen bruker i denne boka ein stor del av det færøyske ordtilfanget, han lagar nye ord, han finn på gåter eller kenningar som vikingskaldane var så flinke til, og han låner ord frå islandsk (som han påstår er like mye færøyske som islandske). Etter min omsettaretikk er det viktig å vere så trufast mot forfattaren sin tekst som muleg. Derfor har eg brukt ein stor del av det norske ordtilfanget, også ord som ikkje er i dagleg bruk; eg har laga nye ord; og eg har prøvd å få til kenningar som skal gå an å skjønne.

Mange av dei nye orda er samansette ord, f. eks. med forstavingane u- eller mis-. (Ukjensle, ukommen, ublygskap, uledig, umåtehalden, uhjerteleg, uung, den ugiftaste, ustygg, mistjukk, misgrønt, mislynt, missterk, mislykkesam, misgod, misskapt og mange, mange fleir.) Alle som begynner å lese denne boka, må nok rekne med å måtte slå opp ein del ord i nynorskordboka. Men det er det jo ingen som dør eller tar skade av. Delar av boka har ganske mange slike sjeldne ord, og det var noen ganske harde ordskifte mellom meg og språkvaskar og meg og redaktør med forslag om forenkling, men eg stod i dei fleste høve fast på mine val.

Dette er ei spennande bok, både når det gjeld språk og innhald. På baksida står det om to av hovudpersonane i boka:

”Ingen veit kor kjøpmannen Bænadikt Chonradsen stammar frå eller kven han er. Men djevelskapen spreier seg ut frå han gjennom farne tider, mørk og vilkårleg som ein pest. Der han kjem, fer alt ut av lage. Tru, von og kjærleik mistar si kraft.
          Emissæren Matthias J. Danielsen vier derimot sitt liv til Gud, men trur ikkje på han. Forsøka hans på å tvinge hjertet sitt til tru har ein annleis djevelskap ved seg, ein djevelskap som kjem fram i illgjerningar, valdtekter og mord.”

Etter som eg skriv dette til ein omsettarblogg, tar eg med ein del dei mange gullkorna som ymse bokmeldarar har skrivi om omsettingsarbeidet mitt. Først Odd W. Surén i Dag og Tid: « … det mest originale med denne boka, og det er språket. Her er så å seie kvar einaste setning uvanleg, med gamle og gode ord, og nokre heilt nye, slik at ein etter kvart les mest for den språklege opplevinga, som er einaståande og likevel i utvikling, det vert berre betre og betre, kanskje det kjem av at lesaren veks inn i stilen, eller at forfattaren gjer det, eller omsetjaren, Lars Moa, som burde få St. Olavs orden med gulleple og tredobbelt snøsokkeband for denne bragda».

May Grethe Lerum i VG: «Korleis ein vanleg dag på jobben har vore for omsetjaren, vågar eg knapt tenkje på. Men summen av dei bitane færøysk eg med min ringe kunnskap (og gamaldialekt frå indre Sogn) har sett nærare på, føder ei einaste meining: For dette arbediet må det finnast ein heiderspris for Lars Moa».

Kjell-Richard Landaasen i Vårt Land: «Med sine 900 sider er det en lovlig dryg murstein å komme gjennom, men verd å lese om så bare for språket, aldeles glitrende gjendiktet til nynorsk av Lars Moa. Nynorsk går bokmål en høy gang når det gjelder poesi og ordrikdom, med sitt store tilfang frå gamle, obskure dialekter, men Moa har tatt det enda et steg videre og skapt nye ord der de trengs. Fabelaktig».

Ja, ja, ein kan jo bli høg på pæra av mindre.

tirsdag 23. oktober 2012

Oversatt aften: Fantasy-spesial

«Oversatt aften» er Norsk Oversetterforenings månedlige soaré for opplesninger, der oversettere selv presenterer og leser fra aktuelle bøker de har gitt norsk tekst til. Arrangementet er gratis og åpent for alle!

Neste gang er tirsdag 30.10., og denne gangen står arrangementet i fantasyens tegn.


Noahs ark (Thorvald Meyers gt. 23, Birkelunden, Oslo) tirsdag 30.10. kl. 20.00.


Med sitt fargerike persongalleri, sine overnaturlige tildragelser og intrikate handlingsforløp har få sjangre vist seg så effektive for å lokke ungdommen inn i litteraturen som fantasy. Mange fortsetter å oppsøke fantasyens verden også som voksne lesere, og på oktober-utgaven av Oversatt aften skal vi få høre fra to av høstens tilskudd til sjangeren:

Morten Hansen: Patrick Rothfuss’ Vindens navn
 
Vindens navn er første bind i Kongedreperkrøniken, en episk fantasyfortelling i tre deler som selv om den inneholder mange av sjangerens elementer, fikk norske Jon Ewo til å sammenligne forfatteren med Goethe, Dickens og Hesse. Serien er en slags dannelsesroman der den aldrende, tilbaketrukne vertshuseieren Kvothe forteller om sitt innholdsrike og dramatiske liv. Kvothe opplevde å få foreldrene drept av de gåtefulle chandrierne, og etter en barndom og ungdom som tigger og gategutt, musiker og senere magikerstudent, blir han en legendarisk kriger som kjemper for å finne sannheten om chandrierne, selv om han muligens ikke er helt pålitelig som forteller selv. Boka føk rett til topps på New York Times’ bestselgerliste, og blant flere andre utmerkelser har Rothfuss mottatt Quill Award for beste fantasyroman.

Cecilie Winger: Clive Barkers Abarat. Absolutt midnatt

Bøkene i Clive "Hellraiser" Barkers Abarat-serie tar oss med til et parallelt univers der tid og rom er organisert etter helt andre lover enn i vår verden, og der grensene mellom liv, ting og fenomener stadig overskrides. I øyriket Abarat er hver time en øy i et evig døgn, og vi følger seksten år gamle Candy Qvakkenholt, som forlater den nitriste hjembyen i Minnesota og legger ut på en problemfylt reise gjennom denne uforutsigbare verdenen, i selskap med jøsrotta Malingo, Jon Rakker og en rekke andre fargerike skikkelser. Absolutt midnatt er tredje av fem planlagte bind i denne serien, som med sine besynderlige hendelser, bisarre humor og viltre språklige påfunn vinner stadig nye tilhengere.

onsdag 10. oktober 2012

"Når alt kjem til alt, var det lett å drepe mor mi." (Del 2)

Følgende artikkel av forfatter, kritiker og oversetter Anne Karin Torheim sto på trykk i Syn og segn nr. 3/08. Her på bloggen er teksten delt i to; første del finner du HER. 

”NÅR ALT KJEM TIL ALT, VAR DET LETT Å DREPE MOR MI.” Om Alice Sebolds romanar. (Del 2)

RETT PÅ
Om eg kunne gitt eit vitskapeleg sett presist svar på kvifor ei bok blir bestseljar, ville eg kanskje vore verdas best betalte forlagskonsulent, og det er eg faktisk ikkje. Verken forlag eller andre kan på førehand vere heilt sikre på om ei bok blir bestseljar - i alle fall så lenge det ikkje handlar om den totalt spekulative litteraturen. Men det er ei god hjelp om forfattaren har skrive ein bestseljar før, og det hadde altså Sebold; nemleg den tidlegare nemnde debutromanen Alle mine kjære.
              Både Alle mine kjære og Nesten evig har sterke eg-forteljarar. Og begge bøkene opnar med mord. Rett på tragiske saker med alvorlege konsekvensar med andre ord. Sebold kommenterer dette sjølv i eit intervju:
              ”I believe the story should invite a reader in immediately, so my books begins directly. Neither Susie nor Helen has a lot of time to waste, and they let you know right off who they are and how they got there. Maybe this reflects my own hatred of small talk. (….) This allows us to get to the heart of the matter, which is what human communication is about. In the book Helen says she hates the phrase ’no worries,’ and every time I find myself using it, I think of how Helen would detest me for it! Who has no worries? It is such a lie!”

I den første romanen heiter altså eg-forteljaren Susie. Ho er berre 14 år når ho blir valdteken og myrda. Men forfattaren gjer det fantasifulle litterære grepet at ho plasserer henne i ein slags fabel-himmel der ho kan sjå ned på jorda og følgje med i kva som skjer ettersom åra går - både med familien sin og mordaren - medan ho sjølv forblir 14 år. Det er både ein grotesk, rørande og ikkje minst sjarmerande roman som med sitt himmelske eventyrunivers har tiltala mange, trass i det tragiske utgangspunktet. (Og dette fabeluniverset forklarer kanskje kvifor Peter Jackson og Steven Spielberg blei sett på saka med å lage film av romanen.) Boka fekk gode kritikkar og også prisar då den kom for seks år sidan. Og når snøballen først begynner å rulle kan det verke som om berre publikum er flokkdyr nok og boka får god marknadsføring , så er det gjort. Men når sant skal seiast er det heller ikkje vanskeleg å føle sympati med eg-forteljaren Susie som døyr så ung og på så grufullt vis. Og forfatteren er god på ”showing not telling” slik at vi får meir enn ein 14-årings perspektiv på det heile.
              I Nesten evig er altså eg-forteljaren Helen på 49, og ho er sjølv mordaren. Då kan det vel bli vanskelegare å vekke sympati overalt… Om dette seier Sebold sjølv:
              ”Helen is a complex character. Though her actions are, on the face of it, hard to understand, the challenge for me was that, if done right, the reader might be able to see how she had gotten to this place and have compassion for her. ”
              No blei ikkje Nesten evig så eintydig omfamna av kritikken som Alle mine kjære, då den kom ut i fjor haust. Slik kan det verke som om ikkje alle kritikarar har forstått seg på Helen. I The New York Times skriv ein kritikar med namnet Lee Siegel følgjande: ”This novel is so morally, emotionally and intellectually incoherent that it's bound to become a bestseller.” Hmm… denne grunngjevinga får stå for hans rekning. Sielgel skriv såpass ironisk og hånleg at han er tydelegvis blitt kraftig provosert. Og ein blir berre provosert av det ein ikkje forstår, har eg høyrt. I iveren etter å ta bestseljeriet ser han ikkje skogen for berre tre. Dessutan har han tydelegvis verken Ibsen eller Bergman si innsikt i den kvinnelege psyke. Eit eksempel på ein positiv kritikar er Kim Hedges i The San Francisco Chronicle som konkluderer: ”Along with its buoying dark wit, it is this eerily familiar blurred line between sane and insane that makes The Almost Moon simultanesously uncomfortable and absorbing. ”
              Her har vi altså to kritikarar med heilt ulike meiningar om boka. Etter mi erfaring så er det ofte slik at om ei bok verkeleg er interessant nok, så vil den få motstridande kritikk. Ei slik bok er altså Nesten evig, og den er såleis meir ein test for kritikken enn at kritikken er ein test for boka. Ei tvitydig kritikarmottaking kan trylle fram andre lesarar enn dei som las Alle mine kjære som jo var ein meir eintydig kritikarsuksess. Den var også enklare å omsetje og vel også enklare å lese. Eg trur altså Sebold har fått nye lesarar med Nesten evig og at mange av dei gamle også har følgt med på lasset.
              Så langt har eg nemnd mest ytre omstende rundt denne bestseljaren. Når det gjeld sjølve boka, så vil eg først seie at der er ingen ting i vegen for at ei god bok kan bli ein bestseljar. Dernest at eg trur gjenkjenningseffekten er stor her. Ikkje det at det er spesielt vanleg at ei dotter myrdar mor si, men denne ugjerninga problematiserer ganske grunding det klassisk vanskelege mor/dotter forholdet, og når det blir fortalt om gjennom dottera på 49 så treff forfattaren dei heime som les bøker – for det har vi høyrt helst er middelaldrande kvinner. Og då kan ein vel gå utifrå at marknadsføringsfolka har vendt seg mot denne målgruppa eller segmentet eller kva det no er dei kallar det.
              Men neimen om eg er heilt sikker på at Nesten evig ville blitt ein bestseljar om ikkje Sebold først hadde skrive Alle mine kjære, som har det eg kunne kalle ein lysare sjarm. Med det meiner eg at Nesten evig pløyer djupare i våre eksistensielle vilkår – noko ein strengt tatt også kan forlange frå ein eg-forteljar på 49 i forhold til ein på 14. Slik sett verkar boka også truverdig. Verda vil bedradd, men ikkje alltid. Heldigvis.

VALD LETTARE I FIKSJONEN
Noko som er temmeleg opplagt er krim-elementet i begge romanane. I Nesten evig får vi ikkje berre mordermord, men også, for eksempel ei skildringa der ein liten gut på sykkel blir brutalt påkøyrd av ein bil som berre køyrer vidare. Guten døyr kort etter påkøyringa som utspelar seg utanfor huset der hovudpersonen Helen bur. Fiksjonaliserte valdshandlingar ser jo alltid ut til å nå eit stort publikum, kor det no heng i hop. Det kan ha noko med å gjere at den slags har eit ganske så stort omfang også i vår verkeleg verd, men at det er lettare å møte det i fiksjonen. I så måte har faktisk Sebold sjølv grufulle erfaringar frå den verkelege verda. No er ikkje eg den som likar å blande inn forfattarens biografi i lesinga av bøker fordi det oftast berre forstyrrar det romanuniverset forfattaren har bygd opp, og som burde vere nok i seg sjølv. Men eg nemner det sidan Sebold sjølv offentleg ikkje har lagt skjul på det - 18 år gammal blei ho nemleg brutalt valdteken. Ein sein kveld i 1981 blei ho angripen bakfrå, slått ned og dradd til ein nærliggjande tunnel ved universitetet i Syracuse nord for New York, der ho på den tida var førsteårs student. Ho klarte å rømme og nokre månader seinare kjente ho igjen gjerningsmannen på gata og fekk han arrestert. Eg kan legge til at då eg las skildringa av valdtekta i Alle mine kjære, tenkte eg at dette må forfattaren ha erfart sjølv - så livaktig var denne fryktelege ugjerninga skildra - frå offerets synsvinkel - det sjølvbiografiske som eit slags litterært verkemiddel, kunne eg seie, men eit svært dyrkjøpt verkemiddel og ei erfaring forfattaren brukte mange år på å bearbeide, blant anna gjennom å skrive memoarboka Lucky (1999). Sebold skal ha sagt at ho med den boka fekk rydda opp i sitt eige rot – noko som måtte til før ho fekk fart på den skjønnlitterære skrivinga si.
              I eit intervju med Dagbladets Magnus A. Rønningen på Café Prague i San Francisco frå februar i år, seier Sebold blant anna ”Hvis folk ser rart på meg, er det vanskelig å vite om det er fordi jeg har solgt millioner av bøker eller fordi de vet at jeg har blitt voldtatt, og,” skriv Rønningen, ”ler av sin egen rolle i en underlig verden.” Ho seier også: ”Fordi jeg har blitt voldtatt selv, føler jeg at jeg kan skrive om vold med en viss autoritet, (…).” Den som har vore i krigen veit meir om kva krig i praksis er, enn den som ikkje har vore der. Slik er det berre.
              Og sidan denne artikkelen ikkje hadde sett dagens lys utan forfattarens Alice Sebold sine bøker, gir eg gladeleg siste ordet til henne. Sitatet er henta frå eit intervju gjort av Ann Darby i Publisher Weekly om Nesten evig: ” I was motivated to write about violence because I believe it's not unusual. I see it as just a part of life, and I think we get in trouble when we separate people who've experienced it from those who haven't. Though it's a horrible experience , it's not as if violence hasn't affected many of us.”

fredag 5. oktober 2012

"Når alt kjem til alt, var det lett å drepe mor mi."

Følgende artikkel av forfatter, kritiker og oversetter Anne Karin Torheim sto på trykk i Syn og segn nr. 3/08. Her på bloggen er teksten delt i to; del 2 finner du HER.

”NÅR ALT KJEM TIL ALT, VAR DET LETT Å DREPE MOR MI.” Om Alice Sebolds romanar. (Del 1)

Setninga overfor blei ikkje kviskra til meg ein sein kveld av ei god venninne i krise. Heldigvis. Derimot er det opningssetninga i romanen Nesten evig av den amerikanske forfattaren Alice Sebold (1963-).
Boka kom ut på Samlaget i 2008 – omsett av underteikna. Slik sett kan eg ikkje heilt fråskrive meg ansvaret for overskrifta her som i original går slik: When all is said and done, killing my mother came easily. 
The Almost Moon er originaltittelen, og dette er Sebolds andre roman som, då den kom i 2007, straks blei ein bestseljar både i England og USA . Også den første romanen hennar, The Lovely Bones (2002), blei ein bestseljar og kom på norsk i 2004 med tittelen Alle mine kjære og med same omsetjar. Alle mine kjære er også filma. Regien er ved ingen ringare enn Peter Jackson og produsent er Steven Spielberg. Og Susan Sarandon har ei av hovudrollene. 
            No er ikkje eg med mitt skeptiske sinnelag den som trur at bøker som blir filma alltid er skrivne av gode forfattarar. Når sant skal seiast er eg heller ikkje ein hund etter bestseljarar. Og la det vere sagt med ein gong: Det er ingen samanheng mellom bestseljarar og litterær kvalitet – verken på den eine eller andre måten. Og med omsyn til litterær kvalitet har eg vel heller oppsøkt den slags i den europeiske litteraturen enn i den nordamerikanske, for å seie det slik.
Når eg no likevel slår i bordet og hevdar at den amerikanske forfattaren Alice Sebold er ein god forfattar som skriv gode bøker, så bør det vel også seiast eitt og anna om kvifor eg meiner dette.
Ettersom eg har omsett bøkene hennar til norsk og såleis har vore i nærkontakt med dei over tid, har eg sjølvsagt hatt godt høve til å sjå forfattaren etter i saumane og bør kunne seie noko om kva eg har sett. Eg skal derfor forsøksvis svare på følgjande to spørsmål:

1. Kvifor er Nesten evig ein god roman? 
2. Kvifor er Nesten evig blitt ein bestseljar?

No kunne eg skrive om form som svar på det første spørsmålet og om innhald som svar på det andre spørsmålet. Men det ville bli feil, ettersom form og innhald i praksis er så avhengig av kvarandre, så innfiltra i kvarandre at det ikkje går an å skilje mellom omgrepa utan å abstrahere grassat, og det har eg ikkje lyst til fordi det kan verka direkte misvisande. I alle fall er det slik når det er snakk om Nesten evig fordi romanen er likeså mykje språkstyrt som handlingsstyrt. Dette er med på å skape det eg vil kalle eit organisk romanunivers – noko som krev at forfattaren også brukar språket som eit materiale og ikkje berre som eit instrument.

ORGANISK ROMANUNIVERS
              Men kva tyder eit organisk romanunivers? I praksis? Det tyder blant anna at når ein roman startar ut med opningssetninga: Når alt kjem til alt var det lett å drepe mor mi, slepp ikkje forfattaren unna denne dramatiske opplysinga utan, på ein eller annan måte, å legitimere den. Og framhaldet går slik:
Etter kvart som demens får utvikle seg, kjem kjernen i den ramma personen meir og meir til syne. Kjernen i mor mi var ròten som ei vekes gammalt brakkvatn på botnen av ein vase med blomstrar.
Ikkje mykje small talk her, men rett på sak. Ei slik opning forpliktar med andre ord, og Sebold tar forpliktinga på strak arm i og med at eg-forteljaren og hovudpersonen hennar, Helen Knightly, som på notidsplanet er 49 år, skilt med to vaksne døtrer fortel med stort litterært truverde om korleis det kunne gå til at ho blei modermordar. På slutten av første kapittel, får vi også vite i detalj korleis ho gjorde det.  Når ein forfattarar maktar å sannsynleggjere motivasjonen for eit slikt brotsverk og også vekke sympati for moderaren, så vil eg påstå at ho har gått ut av den beskyttande kokongen der livsløgna ofte heldt oss innestengde og inn i den verkelege verda. Såleis har Nesten evig heile tida ei forankring i realistiske situasjonar. Ja, det er i botn og grunn ein realistisk roman.
På aristotelisk vis går handlinga føre seg i løpet av eit døgn og er lagt til eit forstadsområde i Philadelphia, Pennsylvania, der Helen no bur, og der ho også voks opp. Det kan opplysast om at Sebold sjølv voks opp i ein forstad utanfor nettopp Philadelphia, og såleis har forfattaren god kjennskap til området der handlinga utspelar seg.
I løpet av boka får vi vite kva Helen gjer i den dramatiske unntakstilstanden etter den definitive ugjerninga. Men vi får også mange tilbakeblikk på barndom og oppvekst, ekteskapet og yrkeslivet hennar. Her er altså ei spennande handling på notidsplanet som i eit skodespel av Ibsen, og som i eit skodespel av Ibsen får vi informasjon om fortida til dei agerande - først og fremst hovudpersonen Helen og mor hennar. Ja, det er ikkje til å stikke under stolen at mor/dotter-temaet står heilt sentralt i romanen slik opninga signaliserer. Men far til Helen spelar også ei viktig rolle. Og familiesituasjonen til einebarnet Helen pregar også det vaksne livet hennar slik den slags også gjer utanfor fiksjonen, i det verkelege liv. Dette blir for eksempel demonstrert gjennom forholdet til eksmannen hennar, og dei to døtrene dei har saman og i forholdet til bestevenninna Natalie. Mor til Helen var fotomodell i sin ungdom og hennar fokus på utsjånad som ein ganske altoverskyggande livsverdi får sine negative konsekvenser, som også kan lesast i eit visst samfunnskritisk perspektiv. Sjølv jobbar Helen som aktmodell på eit kunstakademi.
Om familien som tema seier Sebold sjølv i eit intervju like etter at romanen kom ut: ”They define us even if we work against what they give us or tell us or how they behave. It is a brutal reality: there is no escape.”

DET EINE TEK DET ANDRE
Heile tida er det altså opplysinga i opningssetninga som ligg til grunn for det som blir fortald - anten det gjeld notid eller fortid. Slik sett er det klart at Sebold ikkje er ein forfattaren som peikar på dramatiske hendingar utan å ta konsekvensen av det og berre fjasar vidare slik ein svakare forfattar gladeleg ville ha gjort, og som det finst mange og gode eksempel på i samtidslitteraturen. Og alle har vi vel sett filmar med action for actions eige skuld – som ein slags parallell til kunsten for kunstens eiga skuld. Men det er ikkje berre forfattarens innsikt i eksistensielle labyrintar som ligg til grunn for at Sebold følgjer ”den ideale fordring”. (Ibsens sitt uttrykk frå Vilanden brukar eg her i tydinga å følgje visste etiske spelereglar når det handlar om det estetiske.) Minst like viktig er språkhaldninga som syner seg i det praktiske språkarbeidet hennar, det vil seie i korleis ho skriv fram scenene, tilbakeblikka og dialogane.
Nesten umerkeleg vekslar Sebold mellom notid og fortid fordi ho gjer det på eit så smidig og elegant vis. Og desse skifta mellom notid og fortid er blant anna ein demonstrasjon av det språkstyrte arbeidet hennar. Eg kunne også kalle det den skjønnlitterære stilen hennar. Og skjønnlitterær stil er ikkje noko som oppstår sånn utan vidare. Det er meir snakk om arbeidsprosessar som tar si tid og krefter. I så måte er det verdt å merke seg at Nesten evig kom ut 5 år etter debutromanen.
Som eksempel på veksling frå notid til fortid kjem her eit lite utdrag frå første kapittel av i alt femten kapittel. Eg-forteljaren Helen finn mor si på følgjande vis denne dagen:

Mor mi sat som ein totempåle i den stoppa raude og kvite øyrelappstolen. Der hadde ho sete dei siste tjue åra, det vil seie sidan far min dødde. Ho blei sakte gammal i den stolen, slutta først med å lese bøker og med stramei-broderiga si. Og då synet hennar begynte å svikte, såg ho på tv frå morgonen til ho sovna framfor skjermen etter kveldsmaten. I fanget hadde ho ofte dei tvinna garndokkene som den eldste dotter mi, Emily, enno sendte kvar jul og ho kjælte med dei slik somme gamle kvinner kjæler med kattar.

Det høyrest enkelt og tilforlateleg ut slik teksten flyt avgarde som ei form for ”det eine ordet tar det andre.” Men samtidig som det er effektivt med omsyn til informasjon, for eksempel om når faren dødde, så følgjer informasjonen ei slags språkleg assosiasjonsløype som har si sanselege forankring i ordet ”øyrelappstolen ”. Det er ved hjelp av fokuset på denne stolen at lesaren kan danne seg bilder av moras degenerering gjennom mange år. Stolen bind notid og fortid saman. Det verkar opplagt og enkelt på papiret, men slikt er språkstyrt skildring med tydeleg forankring i tid og rom – noko som syner at vi har med ein svært så realistisk roman og gjere.
Eit utdrag til frå litt lenger ute i same kapittel:

Eg gjekk bort til vindauget og begynte å dra opp metallpersiennene med det meir og meir slitne tøybandet som enno heldt dei saman. Utanfor var min barndoms hage så overgrodd at det var vanskeleg å sjå føre seg dei opprinnelege formene på busker og tre, og plassane der eg hadde leika med andre barn, før det begynte å gå rykte i nabolaget om oppførselen til mor mi.
”Ho stel,” sa mor mi.
Eg stod med ryggen til henne. Eg såg på ein slyngplante som hadde klatra inn i det store nåletreet i hjørnet av hagen og gøymde skuret, der far min ein gong hadde styrt med trearbeid. Han likte seg alltid best inne i det skuret. På mine mørkaste dagar hadde eg begynt å sjå han føre meg der inne medan han pussa dei runde trekulene med sandpapir, noko som hadde erstatta alle dei andre prosjekta hans.
”Kven stel?”
”Den hurpa.”
Eg visste at ho snakka om fru Castle, som dagleg passa på at mor mi kom seg opp av senga.

Vi ser igjen denne effektive språkbruken som skjærer igjennom og kjem tett på tinga, på det konkrete dvs materialiteten, for å bruke eit fint ord.
Metaforbruken blir sjølvsagt også eit utrykk for denne effektive, litterære stilen hennar. Den skjer også igjennom – avslører i staden for å dekke til. Eg minner for eksempel om den tidlegare siterte opninga: Kjernen i mor mi var ròten som ei vekes gammalt brakkvatn på botnen av ein vase med blomstrar. Og for å halde fram med skildring av mora: - mor mi var ein oppbrukt sekk med knoklar som stinka av drit.
           Mor til Helen brukte også å ynke seg utan grunn. Om dette skriv Sebold: Notane til denne ynkinga blei orkestrert for å vekke sympati. Sjølv synest eg dette var ei god forklaring, men språkvaskaren på omsetjinga bad meg omformulere det - truleg fordi han synest det blei for rart. Det ville eg ikkje. Og originalen går slik: It was a moan the notes of which were orchestrated to elicit pity. 
           For meg var kanskje det viktigaste ved omsetjingsarbeidet å ikkje miste forfattarens stemme på vegen, dvs særpreget, den litterære stilen hennar. I iveren etter å få alt klart og tydeleg for norske lesarar må ein passa på så ein ikkje kjem i skade for å rasjonalisere vekk nettopp det som pregar litterær kvalitet - som langt på veg er det same som litterær stil.